Hayvansal kaynaklı protein tüketiminin arttırılması için ucuz bir protein kaynağı olarak kanatlı etleri giderek önem kazanmaktadır. Bu nedenle Harran Üniversitesi Ziraat fakültesinde Anadolu kazı üretimi ve yaygınlaştırılması çalışmalarına başlanmıştır. Şimdiye kadar daha çok su kaynakları ve iklim bakımından daha uygun ve yeterli olan Kars, Erzurum, Ağrı ve Van illeri gibi Doğu Anadolu bölgesi illerinde yapılmakta olan kaz üretiminin Şanlıurfa bölge halkını kaz üretimi konusunda teşvik etmek adına, Harran Üniversitesi Ziraat fakültesi bünyesinde ilgili proje başlatılmıştır. Kaz yetiştiriciliği dünyada ve ülkemizde kanatlı hayvan yetiştiriciliği içerisinde son sıralarda yer almaktadır. Kaz üretiminin çok yaygın olmamasının başlıca nedenlerinden biri, özellikle kazların üreme yeteneklerinin diğer kanatlılara göre geri olmasıdır. Kaz yetiştiriciliğinin Şanlıurfa bölgemizde yaygınlaştırılması kaz üretiminin artırılması bakımından önem taşımaktadır. Bu nedenle kaz yetiştiriciliğinin Şanlıurfa şartlarında yapılabilirliğini görmek ve bölge halkını kaz üretimi konusunda teşvik etmek amacıyla 2018 yılından beri Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi bünyesinde ilgili proje devam etmektedir.

Kaz eti yüksek besleyici değeri yanında düşük yağ ve kolesterol içeriği bakımından sağlıklı bir et türü olup, kaz ciğeri ülkemiz için henüz önemli olmasa da dünyada sevilerek tüketilen bir gıdadır. Bunun dışında kaz yağı özellikle Kars ve çevresinde köy halkının kışın yağ ihtiyacını karşılamaktadır. Dünyada bugün başlıca kaz yetiştiriciliği yapılan ülkeler; İngiltere, Kanada, ABD, Çin, Polonya, Çekoslovakya, Fransa, Bulgaristan ve Rusya’dır. Kazın karaciğeri yanında göğüs tüyleri de oldukça yumuşak olduğu için yastık ve yorgan için çok tercih edilmektedir.
Kazlar iyi otlatılabilen hayvanlar oldukları için yem giderlerinden %30-40 tasarruf sağlanabilmektedir. Bu nedenle Şanlıurfa bölgemizde ekonomik bir et üretim kaynağı olma potansiyeli bulunmaktadır. Diğer taraftan çok güzel otlayan ve çimleri en kısa kesen hayvanlar olup tüm hayatlarını çayırlar üzerinde geçirebilirler. Su kanatlıları sınıfında olsalar da, su olmayan yerlerde de küçük minyatür havuzlar veya su çukurları yapılırsa yaşamlarını sürdürebilmektedirler. Kazlar, birinci haftadan itibaren çayırlarda otlayabilirler. Üniversitemiz alanları içerisinde otlatılan kazlarımız dönümde 20-40 yetişkin kaz için kış ve bahar boyunca yeterli beslenme imkânı sağlamıştır.

Kazların belki de en ayırt edici yönü; çok iyi otladıkları için yabancı ot mücadelesinde kullanılabilmeleridir. Güçlü otlama özelliği olan ve bitkiden başka hiçbir kaynağı tüketmeyen kazlar, genç yabani otları tanıyarak, esas bitkilere zarar vermeden otlarlar. Özellikle bölgemizde son zamanlarda artan zeytin, nar ve badem gibi meyve ağaçları arasında otlatılarak hardal vs gibi yabancı otları tamamen temizlediklerini gözlemlemekteyiz. Böylece kazlar tarımsal ilaç kullanmadan endüstriyel bitkilerin özellikle meyve bahçelerinde ve tarlalarda yabancı ot mücadelesinde kullanılabilirler.  Böylece işçilik ve yakıt giderleri azaltılırken ayrıca ek gelir elde edilebilmektedir.
Kazlar hastalıklara ve çevre şartlarına, tavuk ve hindilerden daha dayanıklıdırlar ve şu ana kadar Üniversitemiz alanlarında yetiştiriciliğini yaptığımız kazlarda hiçbir hastalık vakasına rastlanmamıştır. Tavuk ve hindileri öldüren birçok hastalık kazlara zarar vermemektedir.
Kazlar genelde açık alanda yetiştirilirler. Aşırı derecede soğuk ve fırtınalı havaların dışında yetişkin (6-8 haftalık) kazlar barınağa pek girmezler. Soğuk bölgelerde tavuk kümesleri, açık sundurmalar veya ambarlar, kazlar için barınak olarak kullanılabilir. Kazlar suda yıkanmayı, serinlemeyi seven hayvanlar olduğu için sıcak olan bölgemizde kaz üretiminin yapılabilmesi için yaz aylarında eğer göl, ırmak veya diğer doğal su kaynakları yoksa küçük minyatür havuzlar yapılarak kazların su gereksinimi karşılanabilir. 
Ancak bu olumlu yönüne rağmen farklı bir yetiştiricilik kolu olarak kaz yetiştiriciliği Şanlıurfa’da çok fazla bilinmemektedir. Halen Şanlıurfa ilinde çok sınırlı olarak bazı bölgelerde kaz yetiştiriciliği tamamen köy koşullarında olup çok az sayıda olmak üzere hobi olarak yada sadece ailenin kendi et ihtiyacının bir kısmını karşılamak amacıyla yetiştirilmektedir.  Bu yüzden kaz eti satışı da yaygın değildir. Hâlbuki kazlar et için beslendiklerinde diğer kanatlı türlerine göre daha yüksek randıman vermektedirler.

Bu çalışmanın temel hedefi kazların üretim giderleri yönünden diğer kanatlılara göre Şanlıurfa’da daha ekonomik olduğunu göstermek ve küçük işletmeler ile genç kızlar, ev kadınları, öğrenci, çiftçi ve her türlü diğer girişimcilerin rahatlıkla üstesinden gelebileceği bir üretim modeli olduğunu göstermektir.  Kazlar, çok basit barınaklarda hatta zorunlu hallerde diğer hayvanların barınaklarının bir köşesinde barınabilmektedirler. Her türlü bitkisel atığı değerlendirebilmektedirler. Kuluçka ve civciv dönemlerinde biraz titizlik gösterildikten sonra bakımları kolay olup, kolay kolay hastalanmamaktadırlar.

Üniversitemiz araştırma uygulama çiftliğinde ilk yıl üretimde kazların çoğaltılması daha sonra çiftçilere dağıtılarak yaygınlaştırılması hedeflenmektedir. Halen doğal kuluçka ile çoğaltılan kazlar önümüzdeki dönemde kuluçka makinelerinde çoğaltılarak daha geniş çaplı üretim sağlanacaktır. Daha ileriki hedefimiz ise kesimhane yaparak üreticilerimizin ürettikleri kazların daha kolay pazarlanmasına yardımcı olmaktır.
Proje başladığı günden beri çevre de yaşayan öğretim üyesi, öğrenci ve çiftçilerin giderek ilgisini çeken bu projeye 2018 yılında çevre illerden toplanan 200 adet kaz ile başlatılmıştır. Kullanılan kaz ırkı Kars kazı veya diğer adı ile Anadolu kazları olarak bilinen kazlar olup alındığı günden bu yana Şanlıurfa koşullarına adapte olmuş durumda olup Şubat - Mayıs ayları boyunca yumurta üretmeye başlamışlardır.

Projede 7 adet kısmi zamanlı öğrenci çalıştırılarak öğrenciler kaz üretimi konusunda eğitilmiş ve ayrıca bir işçi istihdam edilerek kaz uzmanı haline getirilmiştir. Bugüne kadar 110 adet civciv (palaz) elde edilmiş ve bu sayı artmaya devam etmektedir. Hedefimiz 500 ila 1000 adetlik bir anaç kaz sürüsü oluşturulması olup yılda 10000 civciv üretilip üreticilere dağıtılmasıdır.    
 
 
Doç. Dr. Sabri YURTSEVEN
Zootekni Bölümü Öğretim Üyesi